Διαχείριση ασθενών με οστεονέκρωση στην περιοχή των γνάθων λόγω αντιοστεολυτικής αγωγής για αντιμετώπιση οστεοπόρωσης. Νεότερα δεδομένα και η θέση της χειρουργικής αντιμετώπισης.
Άννα-Μαρία Χρονοπούλου1, Ευάγγελος Καλφαρέντζος2, Νάντια Θεολόγη-Λυγιδάκη3
1Οδοντίατρος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Οδοντοφατνιακής Χειρουργικής
2Επίκουρος Καθηγητής
3τ. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Κλινική Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής (Δ/ντής: Καθηγητής Χ. Περισανίδης), Οδοντιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Management of patients with osteonecrosis of the jaws, due to antiresorptive medication for osteoporosis. Recent data and the role of surgical treatment.
Anna-Maria Chronopoulou1, Evangelos Kalfarentzos2, Nadia Theologie-Lygidakis3
1 DDS, Post-graduate student of Oral Surgery
2Assistant Professor
3Associate Professor
Department of Oral and Maxillofacial Surgery (Head: Professor C. Perisanidis), School of Dentistry, National and Kapodistrian University of Athens
Εισαγωγή: Ως οστεοπόρωση ορίζεται η χρόνια σκελετική νόσος που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική πυκνότητα και διαταραχές στην μικροαρχιτεκτονική του οστίτη ιστού. Πρόδρομη και ηπιότερη κατάσταση αυτής αποτελεί η οστεοπενία. Η οστεοπόρωση εκδηλώνεται συχνότερα σε μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και σπανιότερα σε άνδρες άνω των 50 ετών. Η διάγνωσή της βασίζεται στους δείκτες μέτρησης της οστικής πυκνότητας, σε εργαστηριακό αιματολογικό έλεγχο, καθώς και σε ακτινογραφικά ευρήματα. Δεδομένου ότι οι ασθενείς με οστεοπόρωση παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης καταγμάτων, συχνά αντιμετωπίζονται με φάρμακα, τα οποία διακρίνονται σε αντιοστεολυτικά και σε οστεοαναβολικά, ενώ ενίοτε χρησιμοποιούνται και ορμονοθεραπευτικά σκευάσματα. Αν και τα φαρμακευτικά αυτά σχήματα παρουσιάζουν καλή ανοχή από τους ασθενείς, σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε επιπλοκές, με κυριότερη την σχετιζόμενη με φάρμακα οστεονέκρωση στην περιοχή των γνάθων (MRONJ). Η διαχείριση της οστεονέκρωσης, η οποία μπορεί να ποικίλλει σε έκταση και βαρύτητα, αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στη βιβλιογραφία, ενώ περιλαμβάνει και χειρουργική αντιμετώπιση.
Σκοπός: Η παρουσίαση των σύγχρονων δεδομένων ως προς τη διαχείριση των ασθενών υπό αντιοστεολυτική αγωγή για οστεοπόρωση, που εκδήλωσαν οστεονέκρωση στην περιοχή των γνάθων. Περιλαμβάνεται ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και παρουσίαση αντιπροσωπευτικών κλινικών περιστατικών.
Μέθοδος: Μελετήθηκε η σχετική βιβλιογραφία των τελευταίων 10 ετών, κυρίως ως προς τη θεραπευτική προσέγγιση. Ως βάσεις ανεύρεσης δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθες: PubMed, ScienceDirect, GoogleScholar και Scopus.
Αποτελέσματα: Η εμφάνιση της επιπλοκής της οστεονέκρωσης σε ασθενείς υπό αντιοστεολυτική αγωγή για οστεοπόρωση, εξαρτάται σημαντικά από την ποσότητα, τον χρόνο και τον τρόπο λήψης των φαρμάκων. Η επιτυχής διαχείριση της οστεονέκρωσης εξατομικεύεται και προϋποθέτει καταρχήν την τεκμηρίωση βάσει της κλινικής και ακτινογραφικής εικόνας της βλάβης, καθώς και του ιατρικού και οδοντιατρικού ιστορικού. Μετά και τον καθορισμό του σταδίου της νόσου και την χορήγηση αντιμικροβιακών στοματοπλυμάτων και περιεγχειρητικής αντιβιοτικής αγωγής, ακολουθεί η χειρουργική αντιμετώπιση με ατραυματικό κατά το δυνατόν χειρουργικό καθαρισμό και επαρκή κάλυψη του τραύματος.
Εξέχουσας σημασίας αποτελεί, επίσης, η ενημέρωση των ασθενών αυτών για την πιθανότητα εκδήλωσης οστεονέκρωσης γνάθων φαρμακευτικής αιτιολογίας (MRONJ) μετά από οδοντιατρικές χειρουργικές επεμβάσεις και η κατάλληλη προεγχειρητική τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής (drug holiday) από τον θεράποντα ιατρό.
Γενικά, στόχος είναι η εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου πρόληψης επιπλοκών, που σχετίζονται αφενός με την ίδια την οστεοπόρωση και αφετέρου με τα χορηγούμενα για την αντιμετώπιση αυτής θεραπευτικά σκευάσματα.
Παρουσιάζονται δυο ενδεικτικές περιπτώσεις γυναικών με οστεονέκρωση άνω γνάθου δεξιά και κάτω γνάθου αριστερά, 73 και 62 ετών αντίστοιχα, οι οποίες αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με τοπικό χειρουργικό καθαρισμό (νεαροποίηση) και συμπληρωματική μακρόχρονη χορήγηση αντιμικροβιακών παραγόντων.
Συμπεράσματα: Τόσο από τη βιβλιογραφία όσο και από την κλινική αντιμετώπιση ασθενών υπό αντιοστεολυτική αγωγή με οστεονέκρωση γνάθων, προκύπτει ότι παρέχεται ικανοποιητική θεραπεία με συνδυασμό χειρουργικής παρέμβασης και αντιμικροβιακής κάλυψης. Σημαντική είναι η πρόληψη στις περιπτώσεις αυτές, καθώς και η περιεγχειρητική διαχείριση της λήψης του φαρμάκου σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό του ασθενή.